Ένας τυφλός μπορεί να «ξεστραβώσει»

Για να είμαι βέβαιος πως θα μελετήσουν τουλάχιστον μία φορά το σχολικό τους βιβλίο της Φυσικής κατεύθυνσης Γ λυκείου και δεν θα αρκεστούν στις φροντιστηριακές σημειώσεις και τις λυμένες ασκήσεις του πίνακα, αποφάσισα να μελετήσουμε όλοι μαζί μέσα στη τάξη. (Ο υπογράφων για όσους δεν το γνωρίζουν είναι καθηγητής φυσικής και ανήκει στο «σκοτεινό κύκλωμα της παραπαιδείας»)

Διαπίστωσα λοιπόν,όπως ήταν αναμενόμενο, πως οι περισσότεροι διάβαζαν γρήγορα και χωρίς το μυαλό τους να είναι σε εγρήγορση, χωρίς να καταλαβαίνουν τι διαβάζουν, ρίχνοντας μια βιαστική ματιά στα σχήματα και «απαγγέλλοντας»  τους μαθηματικούς τύπους σε μια «εξωγήινη διάλεκτο»   Σίγματαφισονγιωταεπιαλφαγωνιακο».

Τους εξήγησα πως η φυσική είναι επιστήμη που βασίζεται και στην παρατήρηση, θα έπρεπε συνεπώς να είναι πιο προσεκτικοί στην μελέτη των σχημάτων και των φωτογραφιών. Θα έπρεπε επίσης να απομνημονεύουν φραστικά και όχι φωτογραφικά έναν μαθηματικό τύπο για να συνηθίσουν την ορολογία.

Κάπου σε αυτό το σημείο σηκώθηκα στον πίνακα, τους γύρισα την πλάτη και  είπα : «Είμαι τυφλός. Περιγράψτε μου το σχήμα που βλέπετε, βοηθήστε με να το ζωγραφίσω στο μυαλό μου».

Άρχισαν να περιγράφουν και εγώ να σχεδιάζω στον πίνακα αυτό που μου περιέγραφαν –ο πίνακας ήταν η οθόνη του μυαλού μου-. Στην αρχή τα πράγματα ήταν δύσκολα, ένα σχήμα και μια παράγραφος μας πήρε περίπου μισή ώρα. Εννοείται πως δεν μου αρκούσε να μου πουν, σχεδίασε ένα βέλος και γράψε το γράμμα ύψιλον, αλλά, σχεδίασε το διάνυσμα της ταχύτητας και συμβόλισέ το με ύψιλον. Έπρεπε να χρησιμοποιούν την σωστή ορολογία. «Είπαμε, είμαι τυφλός αλλά όχι άσχετος με την φυσική».

Γελούσαν συχνά με τις γκάφες τους και με τις εκκλήσεις μου για βοήθεια. Αυτό κράτησε δύο ολόκληρες ώρες. Παιδεύτηκαν  κουράστηκαν, αλλά το διασκέδαζαν  και όσο περνούσε η ώρα περιέγραφαν με περισσότερη ακρίβεια ότι έβλεπαν. Όταν η εικόνα ολοκληρωνόταν συζητάγαμε, εξηγούσαμε, και αν το σχήμα συνόδευε κάποια μαθηματική ανάλυση ήταν υποχρεωμένοι να την περιγράψουν και να την εξηγήσουν, όχι στα «εξωγήινα» αλλά στα ελληνικά, να βρούν και να μου πουν τα λογικά βήματα της λύσης του προβλήματος.  Στη συνέχεια τους έβαλα να απαντήσουν στις ερωτήσεις κρίσεως που δεν είχαν καταφέρει να απαντήσουν στο σπίτι και τα πήγαν μια χαρά. Τα «δεν καταλαβαίνω τι ρωτάει» μειώθηκαν, σχεδόν εξαφανίστηκαν.

Από τότε παίζω το παιχνίδι του τυφλού για να μελετήσουμε το βιβλίο της Φυσικής  στα περισσότερα τμήματα. Τους ζητάω με την ίδια προσοχή και παρατηρητικότητα να μελετούν στο σπίτι, τονίζοντας πως άλλο πράγμα είναι το «διαβάζω» και άλλο «μελετώ». Κάποιοι μαθητές το εφαρμόζουν,και τα σημάδια προόδου αρχίζουν να γίνονται ορατά ,κάποιοι άλλοι βαριούνται να παίξουν το παιχνίδι μόνοι τους στο σπίτι. Μία μαθήτρια μάλιστα μου είπε «Χρειάζομαι έναν τυφλό για να ξεστραβωθώ».

Όπως και να έχει, το μάθημα-μελέτη στην τάξη γίνεται ευχάριστο και δημιουργικό. Πάει να είναι μια στείρα διάλεξη. Εγώ δεν είμαι πομπός, είμαι βοηθός όπως αυτοί είναι βοηθοί ενός ανθρώπου που πρέπει να βοηθήσουν να δει και να καταλάβει αφού πρώτα «δουν» και καταλάβουν» οι ίδοι. Είναι ένα πολύ όμορφο παιχνίδι. Αν διαβάζει κάποιος συνάδελφος αυτό το ποστ ας το δοκιμάσει.

Ίσως η ιδέα να προήλθε από ένα από τα πιο όμορφα βιβλία που έχω διαβάσει, το «Χρονικό της τέχνης» του Combritch, στο οποίο με είχε εντυπωσιάσει ο τρόπος με τον οποίο «κοίταζε» έναν πίνακα ζωγραφικής, ο τρόπος που περιέγραφε τα θέματα, την δράση, τα χρώματα, το φως, τα πρόσωπα, τα συναισθήματα των ανθρώπων, την δράση μέσα στην ακίνητη εικόνα, και φυσικά με μάγεψε η απλότητα και η ακρίβεια του λόγου του που μερικές φορές ήταν τόσο όμορφος όσο ο ίδιος ο πίνακας. Σκέφτηκα ότι ακόμα και ένα άνθρωπος που δε μπορεί να δει θα άξιζε να ακούσει, να του διαβάσουν, αυτό το βιβλίο. Ζήλεψα. Θα ήθελα τα βιβλία φυσικής να είναι γραμμένα με έναν τέτοιο όμορφο τρόπο και λόγο, να διδάσκουν την παρατήρηση, την περιγραφή, έναν τρόπο ερμηνείας των όσων συμβαίνουν στη φύση γύρω μας.

Μάλλον έτσι λοιπόν μου ήρθε η ιδέα να πω «Δεν βλέπω, μιλήστε, περιγράψτε, βοηθήστε με να καταλάβω».
Αυτά και καλή επιτυχία σε όποιον δοκιμάσει να το πει.